پیشنهاداتی برای کاهش تلفات زنبور
توضیحات:
-
به نام خدا
وظیفۀ زارع یا باغدار
به دلیل ارزش زنبوران در گرده افشانی محصولات کشاورزی ، زارع باید اطلاعات کافی در مورد اهمیت این موجود در سود آوری محصولات خود و درجۀ آسیب رسانی آفت کش های مختلف به آن داشته باشد. این کار به او کمک خواهد کرد که برای پیشگیری از آسیب ناشی از کاربرد سموم به زنبوران عسل گام های عملی بردارد. زارع درصورت دانائی و تمایل می تواند قدم های موثری برای پیشگیری از خسارت و یا کاهش میزان آن بردارد. انجام این کار کاملا بستگی به او داشته و واقعیت امر این است که این زارعین هستند که سهم به سزایی می توانند در پیشگیری از مسمومیت زنبوران داشته باشند و قسمت کمی از اقدامات مربوط به زنبوردار است.
زارع می تواند از سم پاشی اغلب گیاهان در زمان گلدهی خود داری کند یا سم پاشی را در زمان یا مرحله ای از رشد گیاه که زنبوران آن را ملاقات نمی کنند ، انجام دهد.
وی همچنین می تواند ماده را به شکل یا جوری که باعث حداقل خسارت شود ، بکار برد. او می تواند از بین موادی که سمیت متفاوتی برای زنبور دارند آنهائی را انتخاب کند که کمترین سمیت را برای آن دارند.
روشهای کنترل به غیر از استفاده از مواد شیمیائی زیان رسان نیز می تواند توسط زارع مد نظر قرار گیرد. این روشها شامل کنترل های بیولوژیکی ، فرهنگی و مبارزۀ دسته جمعی در کنار رعایت بهداشت مزارع ، تناوب زراعی و کاشت واریته های مقاوم می باشند. این اقدامات سبب تامین امنیت نسبی برای زنبوران می گردند. کاربرد آنها به جای استفاده از طیف وسیع حشره کش ها ، اجازه خواه داد تا از حداکثر پتانسیل زنبوران جهت گرده افشانی محصولات ، استفاده گردد. سر انجام اینکه زنبوردار باید از محل زنبورستان خود ، زارع را مطلع نماید تا وی بتواند هنگام کاربرد مواد به شدت سمی برای زنبوران ، به زنبوردار اخطار بدهد تا اقدامات حفاظتی مورد نیاز را انجام دهد.وظیفۀ زنبوردار
اگر زنبورستان از نوع ثابت است ، زنبوردار باید به زارعین مجاور محل استقرار کلنی هایش را نشان دهد. اگر اینکار عملی نشد ، نام زنبوردار ، آدرس و شماره تلفن باید به طور برجسته در نزدیکی زنبورستان جایی که از دور به خوبی دیده شود ، نصب گردد. به طوری که بدون خطر نیش خوردن قابل خواندن و دسترسی باشد. علامت زدن کندوها برای معلوم کردن مالک روش دیگری است. اگر علائم کندوها در بین ساکنان منطقه به صورت اعلامیه هم پخش بشود عالی خواهد بود.
گاهی اوقات زنبوردارن خسته شده و عنوان می کنند که تنها راه حل برای مشکل مسمومیت زنبور رها کردن این شغل است. یک راه حل این است که زنبورستان در هنگام سمپاشی به محل دیگری کوچ داده شود. ولی کوچ دادن کلنی ها به محل دیگر برای اجتناب از خسارت ناشی از آفت کش ها به همان اندازۀ در محل ماندن خطرناک می تواند باشد.
بی میلی زنبورداران به انتقال یک زنبورستان کاملا معلوم نیست و به نوعی تمرد محسوب می شود. کلنی ها در مواقعی ممکن است در معرض نابودی کامل قرار گیرند اگر یک مادۀ حشره کش مشخص در یک محصول مجاور بکار برده شود. هنگامی که چنین موردی پیش می آید و انتقال کلنی ها تنها راه چاره است ، چرا زنبوردار برای انتقال مردد است یا چرا وی گاهی اوقات کلنی هایش را در همان محل ثابت نگه می دارد؟ مقدار قابل توجهی از دانشی که هر زنبوردار در ارتباط با شغلش می تواند داشته باشد بستگی به خو او دارد.
کلنی هائی که انتقال داده می شوند ممکن است حاوی شانهای تازه پر از عسل باشند که در اثر لرزش کامیونی که آنها را در جاده های ناهموار می برد ، بشکنند. با این اتفاق ، زنبوران داخل خوشه توسط عسل پائین کشیده شده و شانها از بین میروند.
پیدا کردن محل های قابل اعتماد امن و جایگزین مشکل است. بعلاوه دسترسی به چنین مکانهائی نیاز به جاده کشی ، کرایه و سایر فاکتورها دارد که باعث گران تمام شدن آنها می شود. هیچ زنبورداری ارزش یک مکان مناسب استقرار را نمی تواند فقط با نگاه کردن به آن تعیین کند. هر محلی برای قابلیت تولید ، امنیت و قابل اعتماد بودن آن باید آزمایش شود. زمانیکه یک زنبوردار ،
زنبورستان خود را به محل جدید کوچ می دهد وی باید با محیط اکولوژیکی جدید شامل فلور ، فون ، خاک ، جغرافیا ، آب ، میزان بارندگی ، مسیر و سرعت باد و سایر فاکتورهای مرتبط آشنایی داشته باشد. چه بسا ممکن است کلنی ها در محل جدید خود از فقدان آب رنج ببرند ، از سیل زیان ببینند ، پوشیده از علف های هرز یا بوته ها شوند و یا محل سایه ای نداشته باشند. گیاهان منطقه جدید ممکن است شهد و گردۀ کافی تولید نکرده و کلنی ها گرسنه بمانند یا اینکه آنها در یک زمان نا مناسبی غذا تولید کنند و باعث زیادی بچه دهی و بدتر کردن کلنی ها شوند.
اگر زنبور دار تصمیم می گیرد که کوچ نکند ، باید با محصولات منطقه ، آفت کش های توصیه شده و زمانی از سال که تعداد آفت ها به اندازه ای می رسد که نیاز به مبارزه دارد ، آگاهی کافی داشته باشد. او همچنین باید با سمیت نسبی مواد آفت کش چنان آشنایی داشته باشد که اگر از یک سم پاشی ناشناخته خبر دار شد ، بتواند نتیجه را پیش بینی کند.
کلنی ها همیشه باید در بهترین وضعیت و قوی نگه داشته شوند زیرا کلنی های دارای محل پرورش لارو قوی ، جایگزین کردن زنبوران مزرعه ای از دست رفته را سریع انجام می دهند. در هوای گرم ایجاد سایه برای کندو ها بسیار مفید است(Owens 1959). باید یک منبع حاوی آب فراوان و تمیز در نزدیکی کلنی قرار گیرد تا اگر تعداد زیادی از زنبوران مزرعه از بین بروند کلنی از کمبود آن رنج نبرد.
در داخل کندو برای رشد و توسعه طبیعی کلنی ، فضای کافی باید وجود داشته باشد. کلنی باید دارای یک ملکه جوان و قوی باشد چنان که حداکثر پرورش لارو انجام گیرد تا غذا به مقدار کافی ذخیره شده و جمعیت کلنی قوی گردد.
اگر زنبوردار از قبل از کاربرد یک حشره کش به شدت سمی ولی با پایداری کوتاه مدت[48] در یک محصول مجاور در صبح زود مطلع باشد ، می تواند شب قبل دریچۀ پرواز کندوهای خودش را تا برطرف شدن خطر سموم مسدود نماید(Jay cox 1963).
هنگامی که دمای هوا زیاد است باید روی کندوها را با پتو ، کرباس ، پوشال و غیره پوشانید و با آب پاشی مداوم آنها را مرطوب نگه داشت. ولی در هوای نسبتا ملایم این کار ضروری نیست و بستن دریچۀ پرواز تا رفع خطر کفایت می کند.
حتی زمانی که کلنی ها در هنگام سمپاشی در محل می مانند وقوع بعضی چیزها ممکن است از خسارت حشره کش ها جلو گیری کرده یا از شدت آن بکاهد. مثلا زارع ممکن است به این نتیجه برسد که انجام سمپاشی ضرورتی ندارد. یا اینکه لحظه آخر به دلیل شرایط نامساعد جوی یا سایر عوامل نتواند این کار را انجام دهد. و یا حتی در صورت کاربرد سموم ، به دلیل فراهم نشدن شرایط ،
بیشتر زنبوران نتوانند پرواز جمع آوری شهد و گرده را انجام دهند. در این صورت شدت خسارت وارده کمتر از حد پیش بینی شده خواهد بود و تولید عسل بعدی ممکن است این ضررها را جبران نماید. از سوی دیگر ممکن است در محل جدید نیز زنبور دار با مشکل سم پاشی دست به گریبان شده و کلنی هایش را از دست بدهد. به این دلایل ، بیشتر زنبورداران عنوان می کنند که کوچ دادن به همان اندازۀ ماندن در منطقه سمپاشی شده ریسک دارد.وظیفۀ دولت:
یکی از وظایف دولتها وضع و اجرای قوانین می باشد. در بعضی کشورها قوانین خاصی در ارتباط با پرداخت غرامت به زنبورداران خسارت دیده از طرف باغداران و ارگانهای دولتی وجود دارد. مثلا کنگره آمریکا در سال 1970 مقرراتی را برای پرداخت غرامت به زنبوردارانی که از آفت کش ها زیان دیده اند ، وضع کرده است. ولی مشکل عمده در این ارتباط چگونگی تعیین منشاء خسارت و میزان آن است و معمولا دقت چندانی ندارد.
تحقیق در رابطه با گرده افشانی زنبوران نیز یکی دیگر از مسائل مهم است که هم برای زنبوردار و هم برای باغدار مفید خواهد بود. دستیابی به دانش نوین نه تنها در مورد زنبور عسل شامل رفتار ، اصلاح نژاد ، مدیریت و یا تغذیۀ آن ، بلکه در ارتباط با ارزش گرده افشانی آن می تواند در کاهش پیآمدهای سوء استفاده از سموم موثر واقع شود. مثلا امروزه تحقیق در مورد واریته های مقاوم به آفات که نیازی به استفاده از سم ندارند یا کاربرد بعضی مواد دور کنندۀ زنبور عسل به همراه سموم مصرفی و غیره.
ترویج فرهنگ و دانش نوین در زمینۀ زراعت و زنبورداری ، روشهای کاهش خسارت آفت کش ها ، سموم کم خطر ، واریته های مقاوم به آفات و بیماریها ، مناطق امن برای زنبور عسل و گسترش سریع اخبار و اطلاعات جدید باید به زارعین و زنبورداران به ویژه در لحظات حساس انجام گیرد.خسارت نسبی آفت کش ها به زنبوران
سمیت صدها آفت کش مورد استفاده به صورت گرد یا اسپری روی زنبور عسل تست شده و نتایج آنها منتشر شده است. مطالعات Moffett و همکاران (1972) نشان داد که وقتی که اسید کاکودیلیک[49] ، MSMA و پاراکوات[50] روی زنبوران محبوس در قفس های کوچک اسپری می شوند بلافاصله باعث مرگ آنها می گردند. سموم اسید 2-کلراتیل-فسفونیک[51] ، 2,3,6-TBA ، 2,4-D ، 2,4-DB ، 2,4,5-T ، کلرامبن[52] ، دالاپون[53] ، دیکامبا[54] ، EPTC ، اترلR[55] ، پیکلورام[56] و سیلوکس[57] زمانیکه به زنبوران تازه متولد شده خورانده می شوند نسبتا غیر سمی هستند. کاکودیلیک اسید ، DSMA ، هگزافلوریت[58] ، MAA ، MSMA و پاراکوات وقتی که با دوز ppm100 داده می شوند به شدت سمی هستند.
آزمایش علف کش ها نشان داد که بعضی موادی که در آزمایشات قبلی با تست قفس کوتاه مدت بی خطر تشخیص داده شده بودند ، با سایر روشهای آزمایش بسیار سمی هستند. آنها هم چنین خاطر نشان می سازند که سمیت مواد قابل پیش بینی نبوده و ممکن است براساس روش کاربرد و سایر فاکتورها متغیر باشد.